Hvað er menning?

Það hefur vafist fyrir mörgum að skilja þetta ágæta en margræða orð.  Ein besta skilgreining sem ég hef séð er í bók Gylfa Gröndal um Stein Steinarr en þar segir hann frá því er Steinn heyrði fyrst þetta orð:  “Ég hafði ekki heyrt það áður og vissi ekki hvað það þýddi, og sá engin önnur úrræði en að spyrja fóstru mína, sem allan vanda gat leyst.  Gamla konan hugsaði sig um litla stund en mælti svo:  “Það er rímorð.  Það er rímorð drengur minn, sem þeir nota fyrir sunnan til þess að ríma á móti þrenningunni. Þrenning, menning – og þar hefur þú það.”

 

Orðabók menningarsjóðs gefur m.a. þessar merkingar:  1)  Þroski mannlegra eiginleika mannsins, þjálfun mannsins, þjálfun hugans, verkleg kunnátta, andlegt líf, sameiginlegur arfur (venjulega skapaður af mörgum kynslóðum)  2) Rótgróinn háttur, siður; einnig um líkamsmennt  3)  Manndómur

 

Orðið “siðmenning” merkir:  “Margvísleg siðfágun; það sem einkennir þróað þjóðfélag gagnvart “frumstæðari” þjóðfélögum; sérstakt skeið í þróunarsögu mannskyns sem hefst með aukinni verkkunnáttu og verkaskiptingu, borgarmyndun, leturgerð o.s.frv.

 

Enska orðið “culture” þýðir m.a.  1) Menning, þjóðmenning  2) Hámenning, sú menning sem felst í vísindum og listum 3) Andlegir og verklegir hættir þjóðar eða þjóðarbrots  4) Ræktun hugar og handa, fágun, siðfágun, menntun.

 

En “civilization” samsvarar okkar “siðmenntun” þó vissulega skarist notkun þessara orða iðulega og merking þeirra ekki alltaf skýr.

 

Algengt er að ekki sé gerður munur á orðunum “menning” og “listir”.  Vissulega er merkingin skyld og listir hluti af menningu hverrar þjóðar.  Í orðabókinni er “list” skilgeint sem: “Sú íþrótt að búa til e-ð fagurt eða eftirtektarvert: tónlist, málaralist, fagrar listir, bókmenntir og aðrar listir;  listaverk”

 Ætla að ljúka þessari hugvekju með því að nefna þá undarlegu þversögn sem oft sést:  “Bókenntir og listir”.  Hljómar eins og “Síld og fiskur”.   Ætti auðvitað að vera:  “Bókmenntir og aðrar listir”.